Sivil huquqi an'anasi: 1-bob: Ikki Huquqiy An'ana

Bir yil oldin Yaponiyada o'qib yurgan paytimiz Nagoyada ta'lim olayotgan o'zbek talabalar bilan Bunyod Ibragimov boshchiligida John Henry Merrymanning The Civil Law Traditon degan kitobini o'qib, uni o'zbek tilida muhokama qilish va yaxshi tushunib olish uchun Study Group tashkil qilgan edik. Aslida faqat meni tushunmagan savollarimga javob berish bilan boshlangan bu guruh ancha yaxshi ishadi, biz har gap bir bobni muhokama qilish asnosida o'sha bobni iloji boricha o'zbek tiliga tarjima qilishga ham urinib ko'rdik. O'sha kitob tarjimasidan meni ulushimga tushgan boblarni tarjimasini shu yerga qo'yib boraman, xudo xohlasa. Huquqiy atamalarni to'g'ri ishlatishda ancha qiyinchiliklar tug'ildi. Bu borada huquq sohasida tahsil olayotganlardan ham, Toshkent Davlat Yuridik Instituti "Davlat va huquq nazariyasi" kafedrasi domlalaridan ham maslahatlar olishga harakat qilayapmiz. Siz mushtariylarda ham tarjima yuzasidan biror fikr tug'ilsa, uni bizga yetkazishingizni iltimos qilgan bo'lar edik. Tarjimani qiyoslashga oson bo'lish uchun har bir paragrafni raqamlab chiqdim.

1.Hozirgi dunyoda ikkita yuqori ta’sirga ega huquqiy an’ana mavjud: sivil huquq (romano-german) va umumiy huquq an’anasi. Mazkur kitob ularning qadimiyrog’i, kengroq tarqalgani va ko’proq ta’sirga ega bo’lgani: sivil huquq an’anasi haqidadir.

2.O’quvchi “huquqiy an’ana” atamasini “huquqiy tizim” emasligini kitob davomida kuzatib boradi. Bu yerda ishlatilgan huquqiy tizim bu huquqiy institutlar, proseduralar va qoidalarning amalga oshiriluvchi tizimidir. Shu ma’noda AQSH davlatida bitta federal va ellikta shtatlarning huquqiy tizimi, har bir millatda ayri huquqiy tizim va Yevropa Ittifoqi va BMTday tashkilotlarda ham hanuzgacha farqli huquqiy tizimlar mavjud. Suveren davlatlar va davlatlar tashkilotlaridan tashkil topgan dunyoda nechta shunday davlat va tashkilotlar bo’lsa, shuncha huquqiy tizimlar mavjud.

Haqiqiy qish....

Toshkentda qalin qor yog'di. Ketma-ket kunlar muz ustiga qor yog'di. Havo juda sovib ketdi. Shunday sovuq kunlarda Farg'onadan mehmon kutdik. Ular Nurotaga ketishdi. Shanba kuni ertalab tursam, havo juda sovuq ekan. Bilaman, hamma joy muzlab qolsa ham O'zbekistonda maktablar yopilmaydi, kel o'zimni bir xursand qilay, deb men institutga bormadim. 13-fevral bo'lgani uchun kennayim yillik hisobotlari bilan juda band edi. Aytishlaricha, 15-fevral yillik hisobot topshirishning oxirgi kuni ekan. Hali statistikaga borish kerak, hali soliqqa, hali buxgalterga, ishqilib ish ko'p paytida ustiga ustak pechat aptekadan qolib ketibdi. Men borib olib keladigan bo'ldim. Ko'chaga chiqsam bekat orqasida bitta kulib turgan narsaga duch keldim. Beixtiyor meni ham yuzimda tabassum yugurdi. Qarang, qanday ajoyib:

Hohohoy! Osilib turgan qoshchalarini buni, sharfchalari ham bor. :)Shartta rasmga tushirib oldim.

Qaytib kelib, shu yerdan o'tayotsam ikkita katta yoshli rus ayol qorboboni yonida rasmga tushishayotgan ekan. Men ham ulardan meni qorbobo bilan birga rasmga olib qo'yishlarini iltimos qildim. Bugun ertalab havo oldingi kunlardan ham sovuqroq edi. Muzda toya-toya institutga bir amallab yetib oldim. Ha, bugun avtobusda ketdim ertalab. Shunaqa tiqiliiiiinch. Yo Alloh, o'zingga shukr, haliyam bizni uyimiz oxirgi bekatda joylashgan. Yoki men institutga umuman borishni yig'ishtirib qo'yarmidim.
Ha, yana bitta rasm: qanchalik muzlaganini ko'rsatish uchun. Bu sumalaklar 4 kundan beri shu ahvolda turgandi. Bugun erib boshlabdi.

Chaqmoq sarlavhalar

Hozir ziyouz kutubxonasida kitoblarni bir-bir ko'zdan kechirayotgan edim. O'zi kitob o'qishga hech vaqtim yo'q. O'qiyman desam o'qishim shart bo'lgan kitoblar qator-qator bo'lib, jovonda navbat kutib turibdi. Ammo ziyouz kutubxonasini ham bir qarab chiqgim keldi. Shunda birdan mana bu kitob e'tiborimni tortdi:

ziyouz kutubxonasi

Sarlavhani jarangdorligini qarang! Endi bu kitobni o'qishni juda juda xohlay boshlayapman. Albatta, bu sarlavha menga notanish emas, bir-ikki eshitganman. Ammo endi uni o'qimasam bo'lmaydigandan tuyulayapti.

Shunda fikr tug'ilayapti: ha, haqiqatdan ham sarlavhada gap ko'p. Esimda, Nafis San'at litseyida o'qib yurgan kezlarimiz bizni ijod qilib biror narsa yozishga majburlashardi, yozib mashq qilardik. Eng qiyin dam esa, unga sarlavha tanlash edi. Ustozimiz "sarlavha asarning yarim ma'nosini aytib berishi kerak", deya bot-bot takrorlashdan hormasdi. Ammo bu juda qiyin ish edi. Ijod degani bu o'ylab qilinadigan narsamas, u kelib qoladi va tashlab ketiladi, derdim men. Men hech qachon sarlavhalarimni ooooo'ylab qo'ymaganman; boshimga chaqmoqday uriladi va bo'ldi, u sarlavhamga aylanadi.

Eng so'nggi semestr boshi...

Mana, bir amallab oliygohdagi o'qishimning eng oxirgi semestriga ham yetib keldim, Yaratganga shukr. 

Bu semestr bizga 9 ta yangi fan o'tilayapti. Hammasi qiziqarli, deyarli barini boshi "sud" so'zi bilan boshlanadi: sud buxgalteriyasi, sud meditsinasi, sud psixiatriyasi, sud statistikasi va boshqalar.

Sessiyadan horib chiqib, yana yozishga tushib ketdik. Yoza-yoz, nazarimda 4 yil, balki besh yildir, yozish bilan o'tib ketdi umrimiz. Ha mayli, yozmasak leksiya zerikarli bo'lib qoladi, chunki qiladigan ish qolmay qoladida. O'zimcha o'ylayman, bu yozishlar ham g'animat, keyin meni majburlab yozdiradigan odam topilmay qoladi. Bir adashib qo'limga ruchka tutib qolsam ham o'zi tovuq panjasi bilan yoziladigan harflarim, Microsoft Officedagi eng xunuk tushunarsiz shrift bilan bellashib qoladi. Har holda MS officeda ma'lum bir qonuniyatlar bo'ladi, menda es YO'Q. Shunisi yaxshida, men hech kimga o'xshamiman :)